Bir ömür sürmesi kelamı ile başlayan evliliklerin, vakitle birtakım sıkıntıların ortaya çıkması ile temelden sarsılmaya başlıyor. Bu meseleleri çiftler birlikte besleyip büyütüyor. Son basamakta da evliliğin sona erme tehlikesi ile karşı karşıya kalıyorlar. Psikolog ve Evlilik Terapisti Adil Maviş, memnun başlayan evlilikleri sağlıklı sürdürmek için çiftlerin meselelerin karşısında tekil değil, birlikte hareket etmelerinin gerekliliğine işaret ediyor.

ABD’de yapılan bir araştırmaya nazaran çiftlerin problemlerinin tahlilinde tekil hareket etmesi sıkıntıların büyümesine yol açıyor. Lakin evlilikte bir tarafın problemlerin kaynağı olarak görülmesi, başkasının ise mağdur durumu içerisinde olması işleri zorlaştırıyor. Bu nedenle evlilikte yolunda gitmeyen durumların birlikte tespit edilmesi gerekiyor. Her iki tarafın da evvel sorunun varlığını kabul etmesi, bu duruma nasıl gelindiği birbirlerini suçlamadan, sorumluluktan kaçmadan görmesi tahlile giden yolda değerli adımlar. Birlikte bulunan tahlil seçeneklerinde de birlikte hareket etmek birlikteliği kurtaracak ana etmen.

Psikolog ve Evlilik Terapisti Adil Maviş, yıllar içerisinde yaptığı terapiler sonucunda evlilikte yapılan 5 temel yanılgıyı tespit etmiş. Bunlara “Evliliklerin Bitmesine Sebep Olan 5 Günah” ismini vermiş. Zira ona nazaran, birazdan bahsedeceğimiz 5 yanlış sonucunda birçok evlilik bitme noktasına geliyor yahut direkt bitiyor.

Adil Maviş, evliliklerde küçük problemlerin vakit içerisinde kartopu üzere büyüyebileceğine dikkat çekerek, aileleri uyarıyor. Maviş, “Sorunları daima ertelemek vakit içerisinde çiftlerin birbirlerine karşı bakış açılarını değiştirebiliyor. Daha sonra irtibat kopuyor ve karşısındaki bireyde kusur bulmalar başlıyor” diye konuşarak evliliklerde küçük meseleleri göz gerisi etmemek gerektiğinin altını çiziyor.

Artık Adil Maviş’e sorduğumuz ve ayrıntılı bir biçimde karşılıklarını aldığımız röportajımıza geçiyoruz…

Evlilikte meselelere nasıl yaklaşmalıyız?

Adil Maviş: En başta evliliğin yapısına bakmamız daha hakikat olur. Evlilik dediğimiz kavram/kurum iki insanın ortak bir ömür kurmasıdır. Bu kavram içerisinde bir aile olmaya başlamak demek her şartta ortak bir ömür sürmeyi kabul etmek demektir. Evlilik içerisinde bir vakit gelecek ve problemlerin çıkması kaçınılmaz olacak bu durumda iki tarafın birbirini suçlaması “sorunları sorun haline getirmenin” temel nedenini oluşturuyor.

Pekala, bu durumda ne yapmalı, nasıl yaklaşmalıyız?

Adil Maviş: Konuşmalar kısa müddet içinde tartışmaya döner ve müzakere tekniklerini bilmeyen çiftler sağlıklı bağlantısı ve sonra da alakayı kaybeder. Bu nedenle evvel susmasını ve dinlemesini bilmek kıymetlidir. Öfkeyle hareket etmek yerine çatışmaları hale dönüştürmeden konuşarak halletmeliyiz. Müşahedelerim doğrultusunda birçok çift suçlayıcı bir lisan kullanıyor ve bunu konuşmak olarak isimlendiriyor. En çok yapılan biz lisanını kullanmamaktadır. Evlilikte her şey ortak olduğuna nazaran o yapı içerisinde yaşanan problemler da ortaktır.

İşte evliliklerin bitmesine neden olan münasebetlerdeki 5 günah! 

Türkiye’de uzun yıllardır evlilik terapistliği yapmakta olan Adil Maviş, kendisinden terapi alan birçok çifti birebir vakitte inceleyip gözlemleme fırsatı bulduğunun altını çiziyor. Evliliği bitiren faktörün problemlerin olmadığını daha çok problemleri sorun haline getirilerek çıkmaza girildiğini tespit etmiş ve sıkıntıların içerisinde kaybolan ve evlilik içerisinde sorunların daha da büyümesine sebep olan en önemli 5 günahı tespit ettiğini belirtiyor. Buradaki günah kavramını dini manada kullanılmıyor.

5 günah kavramı nedir?

Adil Maviş: Yapılmaması gereken ve yapıldığında da bedeli evliliğin bitmesi ile sonuçlanan problemleri 5 farklı kısımda inceleyebiliriz. Bu beş kısım çiftlerin birbirlerine karşı yaptığı yanlış tavır ve davranışları içeriyor.

Çiftlerin birbirlerine karşı yaptıkları birinci yanlış, yargılayıcı üslup ve tenkit; daima olarak yanılgıyı karşı tarafta aramak ve bunun sonucunda daima olarak tenkitlerde bulunmak. Çiftlerin burada yaptığı tenkidin bir öbür boyutu ise bir davranış üzerinden genelleme yapmaktır. Örneğin, “İlişkimiz boyunca sen beni hiç anlamadın, sen daima kendini düşünürsün, sorumluluk şuurun yok” ve gibisi bu örnekleri devam ettirebiliriz.

Bir taraf bu formda eleştirel davranıyorsa öteki taraf nasıl yaklaşmalı?

Adil Maviş: Bu noktada çiftler suçlayıcı davranmak yerine şu formda hareket edebilirler, “Bana vermiş olduğun kelamı tutmadın ve bir açıklama da getirmedin bu davranışın sana güvenebilmemle ilgili sorun oluşturmaması için tatmin edici bir açıklamayı hak ediyorum” üzere. Bu sıkıntıların büyümesini engelleyerek daha sakin bir ortam yaratacaktır. Sonucunda daha rahat bir ortamda sorunların konuşulmasını sağlayacak bir adım atılmış olacak.

Kavram beş kısımdan oluşuyor demiştiniz. Öbür kısımlara de kısaca değinebilir misiniz?

Adil Maviş: Çiftlerin birbirlerine karşı yaptıkları birinci yanlış, yargılayıcı üslup ve eleştiri demiştik.

İkincisi“ben” yerine “sen” lisanını kullanmaktır. Örneğin “böyle davrandığın için üzüldüm” yerine “senin  (annen, bencilliğin, ihmalkarlığın vb) yüzünden daima beni üzüyorsun” diyerek. Davranışların sizin üzerinizde bıraktığı etkiyi yorumlamak yerine kişiliği/değerleri maksat alan yaklaşımlarla savunma yapmak.

Üçüncüsü gurur kırıcı ve aşağılama yahut hor görme üslubunu kullanmak. Bu noktada evli çiftler kızgınlık ile birbirlerine karşı iğneleyici, alay edici konuşmak ve kendini eşinden daha üstün görmek üzere davranışların içerisine giriyorlar. Alakaları yıkan en temel yanlışlardan birisi de bu davranış biçimidir. Örneğin, “Sen bir işi bile beceremezsin, sen aptalsın, sana söylemiştim” üzere tabirler karşısındaki bireyi aşağılamaya ve küçük düşürmeye yönelik sözlerdir. Bunlardan mutlak surette kaçınmamız gerekir.

Dördüncü olarak, en az konuşulan lakin tahminen de en tehlikeli olanlarından duvar örmek. Kişinin ruhsal olarak kendisini dış dünyaya kapatması ve karşısındaki kişi ile irtibatını kesmesi olarak isimlendirdiğimiz duvar örme davranışı, karşı tarafa “senin ne söylediğin umurumda bile değil, sen değersizsin” bildirisi vermektedir. Bu sebeple ilgiyi derinden sarsan ve karşı tarafı değersizmiş üzere gösteren bu davranış biçimlerinden kaçınmak gerekir.

Beşinci olarak eleştirilmeye karşı daima savunma halinde olmaktır. Bu durumda iki taraf daima olarak sorun ne olursa olsun nefsini korumak emeliyle karşısındaki kişiyi suçlamaya başlar. “Bu senin yanılgın, bu mevzuda sorumluluk sana aitti ve sen sorumluluğunu yerine getirmedin” üzere cümlelerle karşısındaki kişiyi daima yargılar ve bunun sonucunda daima suçlanan kişi alakadan uzaklaşmaya başlar. Tabi bu çatışmadan iki taraftan biri haklı olsa bile ikili münasebetin ziyan görmesi ve tahminen de ekip çalışmasının bitmesine yani evliliğin iflasına gitmesine neden olur.

Çiftler problemleri sorun haline getirmeye başladıysa bundan kurtulmak için nasıl bir yol izleyebilirler?

Adil Maviş: Problemlerin yaratıldığı algıyı değiştirmeden meseleleri çözemezsiniz. Diğer bir sözle kendi şuurunuzun yarattığı ve daima savunma (haklı çıkma) içinde olan bir davranış modeliyle sonuçta haklı bile olsanız keyifli bir çift olmanız mümkün değil. Üstelik birebir davranışları tekrar ederek yalnızca bu sıkıntıların daha da pekişmesine sebep olursunuz. Bir münasebet terapisti olarak kişilik farklılıklarını çok kısa mühlet içinde değerlendirip bu durumu niye yaşadıkları ve tahlili için ne yapmaları gerektiği konusunda değerlendirmelerde bulunulması gerekiyor.  Bu da iki tarafın tıpkı içtenlikle tahlil arayışını sürdürmeleriyle mümkün olur. Şahsî gayretlerinin artık sonuç vermediği durumda profesyonel bir bakışa muhtaçlık duyarlar. Bazen de bitmiş bir münasebetin nitekim bittiğini tescil ettirmek için bir tıp profesyonel bir şahitlik yapılması istenir.

Çiftler evlilik terapistine genelde hangi evrede başvuruyor? Meselelerin başlangıcında mı yoksa çok ileri düzeylerde mi?

Adil Maviş: Çoğunlukla bitme noktasına gelen ve son etapta bir tarafın teklifi öbür tarafın kabulüyle bir aile terapistinden yardım isteyebilmektedirler. Evliliği bitiren 5 günah içinde ekseriyetle bu meseleler bir müddet sonra yüzeye çıkmakta ve ekseriyetle önemli ahenk sorunları (cinsel, toplumsal, kültürel), aldatma, iş geriliminin aile birliğini olumsuz etkilemesi, maddi problemler, alkol-madde-kumar bağımlılıkları, ferdî ruhsal meseleler, ebeveynlerin aile içindeki tesirlerini sürdürmeleri biçiminde özetlenebilir.