‘Postpartum depresyon’ ismi verilen lohusalık depresyonunun bayanın hayat kalitesini düşürdüğünü belirten Uzman Psikolog Dilara Aloğlu, erken müdahalenin kıymetine dikkat çekti. Uzm. Psk. Aloğlu, lohusalık depresyonu belirtileri ve tedavi formüllerini anlattı.

Doğumdan sonraki birinci 2-4 haftaya dikkat

Bayan ömrünün en hoş devirlerinden biri olarak isimlendirilen gebelik ve doğum sonrası periyot tıpkı vakitte ruhsal bozuklukların gelişimi açısından dikkat edilmesi gereken de bir devirdir. Postpartum depresyon, doğumdan sonraki birinci 2–4 haftada belirtileri ortaya çıkan ve 12’inci aya kadar devam edebilen, değerli psikiyatrik durumlardan biridir. Aslında sürecin fizyolojik alt yapısı, doğumla birlikte bedende meydana gelen değişimler, hormonel iniş-çıkışlar ve rahmin eski haline dönme süreci, ruhsal alt yapısı ise günlük yaşantının değişmesi ve “bir bebeğim var, artık anneyim!” hissinin birçok bayanda olumsuz hislere neden olması durumudur. Birinci bir hafta kadar olağan kabul edilen bu tip hisler, uzun vadeli olduğunda postpartum yani lohusa depresyonundan şüphelenilebilir.

Annelik hüznü ile karışıtılabiliyor

Doğum sonrası depresyonun bulguları, doğum yapmayan bayanlardaki depresyondan farklı değil lakin doğal olarak görülebilecek belirtilerden (kilo kaybı, uykusuzluk vb.) ya da doğum sonrasındaki birinci günlerde sıklıkla görülen annelik hüznünden ayırt edilmesi güç olabiliyor. Doğum sonrası depresyonunda daha çok kişinin aile üyelerine karşı sevgisizliği ve bebeğine karşı zıt hisleri daha ön plandadır. Başka bulgular, duygudurumun deprese olması, aktivitelere ilginin azlığı, iştah değişikliği, yorgunluk, uyku bozuklukları, çocuğun bakımında zahmetler, suçluluk hissi, kendine itimat azlığı, konsantrasyon zahmeti, psikomotor retardasyon ya da ajitasyon ve intihar niyetleridir. Bu durum hafif ya da orta şiddette olduğunda sinsi bir seyir izleyip hastaneye yatışı gerektirecek derecede ağırlaşabilir.

Lohusalık depresyonu risk faktörleri

Gebelik periyodunda yükselen kimi hormonların (östrojen ve progesteron) doğumla birlikte ani düşmesi depresyondan sorumlu tutulmuştur. Postpartum depresyon için pek çok risk faktörü tanımlanmıştır.

– Birden fazla çocuğa sahip olma,

– Kişinin depresyon geçmişi,

– Gebeliği/çocuğu istememe (plansız gebelik),

– Ekonomik olarak düşük gelir,

– Evlilik durumu (eşle olumsuz ilişki),

– Doğum formu,

– Emzirme (Anne ve bebeğin emzirme adaptasyonunda yaşanan mümkün başarısızlık)

– Sıkıntı geçen bir hamilelik, yorucu ve sıkıntı bir doğum tecrübesi,

– Doğumdan sonra kâfi dayanağı görememek,

– Gereksinimleri karşılamada zorlanma,

– Doğum sırasında anne ve/veya bebeğin yaşadığı mümkün bir sıhhat meselesinin, doğum sonrası devri de olumsuz etkileyebileceği üzere durumlar risk faktörleri olarak bilinmektedir.

Çocukları da etkiliyor

Her anne, doğumdan sonra fizyolojik ve hormonal birtakım değişimler yaşıyor lakin bu değişimden etkilenme şiddeti anneden anneye farklılık gösterebiliyor. Doğum yapan tüm bayanlarda hormonal değişiklikler olmasına karşın ruhsal bozuklukların lakin bayanların %10-15’inde gelişmesi toplumsal zorlanma, bireyler ortası alaka meseleleri, toplumsal dayanaktan mahrum olma üzere durumlarla da ilgili olabileceğini düşündürmektedir

Hayatlarını kendilerinden çok dış faktörlerin yönettiğini düşünen anneler doğum sonrası depresyon açısından yüksek risk grubundadır. Birtakım araştırmalar depresif olmayan annelere nazaran depresif olanların çocuklarına daha az şefkat ve ilgi gösterdiklerini göstermektedir. Doğum sonrası depresyona sahip annelerin çocuklarının daha sonlu, utangaç, daha az yüz mimiği kullanan, az konuşan, sık davranış sorunu gösteren ve bilişsel açıdan zorlanmalar yaşayabilen çocuklar olduğu görülmüştür. Erken yaşlarda gelişen depresyonun ise büyüme/gelişme, okul başarısı, aile ve arkadaş alakaları üzere mevzular üzerinde olumsuz tesire sahip olduğu yeniden araştırmalar tarafından ispatlanmıştır

Doğum sonrasında bir bayan alışılanın bilakis çocuğu ile ilgili tuhaf davranışlar sergiliyorsa, bir anneden beklenen davranışlardan fazla ihmal, bebeğe karşı hırçın ya da tuhaf davranışlar sergiliyorsa kesinlikle doğum sonrası psikiyatrik durumlar akla gelmelidir. Tedavi edilmeyen olaylarda intihar ya da bebeğe ziyan verme durumları da görülebilir. Kimi anneler bebeğe verilen hayati ziyanlar nedeniyle dava konusu olabilmektedir. Ayrıyeten bozulmuş anne–bebek bağlanması, bebeğin berbata kullanımı ve bebeğin ihmali olması durumları da tekrar muhtemel sonuçlar ortasındadır.

Tedavi edilebiliyor

Doğum sonrası hüznü ya da depresyon tedavisinde annenin belirtilerinin şiddetine nazaran belirlenecek motivasyonel görüşmeler, bilişsel davranışçı çalışmalar, ilaç tedavisi, Transkraniyal Manyetik İkaz (TMU) ve Elektro Konvülsif (EKT) tedavisi üzere seçenekler kullanılabiliyor. Hem sıklığının yüksek olması hem ölümcül sonuçlarının olabilmesi açısından bayan ruh sıhhatinde dikkat edilmesi gereken durumların birinci sırasında gelmekte olan doğum sonrası depresyonu, gözetici ruh sıhhatinin ehemmiyetini de açıkça gösteriyor. Bu nedenle bayanın hamile kalmadan evvel ruhsal olarak uygun durumda olması, gebelik süreci ve sonrasında kendisini nelerin beklediği ile ilgili bilgilendirilmesi, süreçle baş etme maharetlerinin güçlendirilmesi değer taşıyor.